Thomas Piketty – tác giả cuốn sách đang thịnh hành trên thế giới thời gian gần đây. Mang tên
“Le Capital au XXIe siècle” (Chủ nghĩa tư bản trong thế kỷ 21 – mới được dịch sang tiếng Anh với nhan đề
“Capital in the 21st century”), cuốn sách Piketty được tạp chí
The Economist của Anh đánh giá có tầm quan trọng như bộ
“Das Kapital” (Tư bản) của
Karl Marx. Còn đối với Paul Krugman – chủ nhân giải thưởng Nobel kinh tế năm 2008 thì “đây là cuốn sách sẽ thay đổi cách chúng ta nghĩ về xã hội lẫn cách chúng ta vận hành nền kinh tế”.
Thomas Piketty – năm nay 42 tuổi, là một cái tên nổi tiếng trong giới khoa học Pháp. Ông hiện là giáo sư tại Trường Kinh tế Paris, đồng thời là giám đốc nghiên cứu tại Trường Cao học Khoa học Xã hội (EHESS).
Theo
Piketty, cần phải khẩn trương suy nghĩ lại về chủ nghĩa tư bản từ tận gốc rễ nền tảng, một cách bình tâm và triệt để, bởi nếu sự bất bình đẳng
tiếp diễn trong thế kỷ này thì nhiều khả năng thế kỷ 21 đang quay về với những gì đã diễn ra trong thế kỷ 19 khi một số gia đình dòng tộc nắm
giữ phần lớn của cải. Và nếu những Chiến tranh Thế giới và Chiến tranh lạnh trong thế kỷ 20 đã là hệ quả từ hình thái xã hội với bất bình đẳng lên đến đỉnh điểm trong thế kỷ 19 thì liệu khi những bất bình đẳng ngày càng nghiêm trọng trong thế kỷ 21 không được đẩy lùi thì thế kỷ 22 tới có đầy sóng gió như thế kỷ 20? Sau đây là bài viết của chính tác giả cuốn “Chủ nghĩa tư bản trong thế kỷ 21″ viết về chủ nghĩa tư bản trong thế kỷ hiện tại.
Thomas Piketty – Tác giả cuốn “Chủ nghĩa tư bản trong thế kỷ 21″ -
Ảnh: GAFIN.
Liệu chủ nghĩa tư bản trong thế kỷ 21 này cũng sẽ bất bình đẳng như thế kỷ 20? Và liệu lần này, chủ nghĩa tư bản có kết thúc trong sự dữ dội trên quy mô toàn cầu của các cuộc chiến tranh, của xung đột giữa các dân tộc và của bạo lực? Có một điều chắc chắn đó là sẽ cần phải làm nhiều hơn những gì đã làm đối với cuộc khủng hoảng toàn cầu năm 2008 để một nền dân chủ có thể vượt lên trên và học cách chế ngự chủ nghĩa tư bản.
Một cuộc khủng hoảng chắc chắn có thể đóng một vai trò có lợi trong việc điều chỉnh một vài điều nghiệm trọng thái quá đã bắt đầu xuất hiện từ những năm 1980. Vì ý tưởng điên rồ nào mà các cơ quan Nhà nước đã cho phép một ngành tài chính phát triển không kiểm soát, không quy định chặt chẽ, cũng không cần báo cáo chính xác? Vì sự mù quáng nào mà các nhà quản lý đã để cho các nhà lãnh đạo và các nhà giao dịch tùy ý sử dụng hàng chục triệu euro thu nhập mà không hề phản ứng gì, thậm chí lại còn vinh danh họ?
|
“Sự phân bổ bất bình đẳng trong sở hữu tài sản và thu nhập (cổ tức, lợi suất, tiền cho thuê, lợi nhuận đầu tư) vẫn là sự bất bình đẳng chủ yếu trong hệ thống tư bản chủ nghĩa.”
Thomas Piketty
|
Sự sụp đổ của bức tường Berlin và chiến thắng vĩ đại của chủ nghĩa tư bản trước Liên bang Xô-viết có thể đã góp phần khiến cho một thời điểm lạ lùng bắt đầu xuất hiện trong những năm 1990-2000. Chính là thời điểm đã được đánh dấu bằng một lòng tin quá mức vào một thị trường tự điều chỉnh và một cảm giác tuyệt đối không thể bị trừng phạt của những gã khổng lồ trong lĩnh vực kinh tế và tài chính.
Cho đến thời điểm hiện nay, khoảng thời gian cùng cực nhất đã qua đi, nhưng vẫn còn nhiều năm nữa, trước khi những bài phát biểu trước công chúng được biến thành hành động. Minh bạch tài chính và kế toán là một dự án khổng lồ, đụng chạm đến cả những thiên đường thuế, những cường quốc, những công ty phi tài chính lẫn lĩnh vực ngân hàng. Liên quan đến những mức lương khổng lồ,
chỉ có những khoản đánh thuế nặng mới làm giảm khoảng cách chênh lệch giàu nghèo đang rất nghiêm trọng trong xã hội. Tuy nhiên, con đường sẽ còn dài trong khi những rào cản về mặt tư tưởng vẫn còn mạnh mẽ.
Một trong những luận điểm mấu chốt trong cuốn sách “Chủ nghĩa tư bản trong thế kỷ 21″ của Thomas Piketty là đi tìm lời giải cho câu hỏi làm cách nào để giảm bớt bất bình đẳng giàu-nghèo trong xã hội.
Ngay cả khi hai cuộc chiến (vì nền tài chính – kế toán minh bạch và giảm chênh lệch giàu nghèo) được tiến hành, thì
chủ nghĩa tư bản trong thế kỷ 21 vẫn sẽ không cho phép hình thành một thế giới công bằng và hòa bình.
Người ta thường nói rằng, chủ nghĩa tư bản của đầu thế kỷ 21 là “tài sản”. Người ta cũng thường nghe nói rằng, những chuyển động giá và lợi nhuận từ những tài sản tài chính và bất động sản đóng vai trò chủ đạo trong nền tư bản ấy. Điều đó không sai. Nhưng giờ đây, chúng ta cần phải nhận ra rằng, chủ nghĩa tư bản không thể tồn tại dưới dạng khác mà không phải là “tài sản” và điều này là một nhân tố kiến thiết nên hình thái xã hội với sự bất bình đẳng. Trong thế kỷ 20, đặc biệt là sau cuộc Chiến tranh lạnh, người ta đã nhầm tưởng rằng phương Tây đã chuyển sang một giai đoạn mới của chủ nghĩa tư bản, một chủ nghĩa tư bản không có tư bản theo một số cách hiểu nào đó, hoặc ít nhất là không có những nhà tư bản.
Thế giới quan đối lập giữa người lao động và nhà tư bản – được thịnh hành cho tới năm 1914 và tồn tại trong khoảng thời gian giữa hai cuộc Chiến tranh Thế giới (WW1 và WW2) – đã bắt đầu được thay thế từ năm 1945, bằng một điểm nhìn khác cũng phân nhánh thành hai (lưỡng phân) giữa người lao động và nhà tư bản, nhưng nhẹ nhàng hơn. Một mặt, các “hộ gia đình” được giả định rằng chỉ sống nhờ tiền lương và mặt ngược lại, các “doanh nghiệp” bị chi phối bởi lô-gic không thể thay thế của năng suất và hiệu quả, nhưng trên hết đó là nơi mà tiền lương được phân phối và luôn luôn tăng trưởng. Trong khi đã bỏ quên một điều: chủ sở hữu cuối cùng của các công ty và tư bản luôn luôn là những thực thể con người và đích xác chính là những hộ gia đình. Và sự phân bổ bất bình đẳng trong sở hữu tài sản và thu nhập (cổ tức, lợi suất, tiền cho thuê, lợi nhuận đầu tư) vẫn là sự bất bình đẳng chủ yếu trong hệ thống tư bản chủ nghĩa: ít nhất Marx đã đúng ở điểm này.
Vì không phân biệt một cách rõ ràng, nên thậm chí có thời điểm người ta đã nhầm tưởng rằng, thu nhập từ tư bản đã biến mất theo lợi ích mà thu nhập đem lại cho người lao động. Hay những người lao động đáng khen cuối cùng đã được thay thế bằng những gã cổ đông bụng phệ. Người ta bắt đầu nghĩ rằng, sự bất bình đẳng chỉ đơn thuần diễn ra trong tiền lương giữa người lao động với công nhân, nhân viên và công chức. Trong khi một thế giới đã thống nhất trong cùng một nguyên tắc – phải được xây dựng trên ý tưởng của những nhân tài.
|
(*) Về thuật ngữ “30 năm vinh quang”:
Thời vàng son của chủ nghĩa tư bản được biết đến với tên gọi “Trente Glorieuses” – Ba mươi năm vinh quang – được nhà kinh tế học người Pháp Jean Fourastié đặt tên để ám chỉ gần 30 năm từ sau khi Chiến tranh Thế giới lần thứ hai kết thúc năm 1945 cho cú sốc dầu mỏ đầu tiên diễn ra vào năm 1973. Đây là thời kỳ tăng trưởng kinh tế mãnh mẽ diễn ra tại hầu hết các nước phát triển (chủ yếu đều là thành viên của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế – OECD). Thuật ngữ này sau đó đã được sử dụng như cách nói phổ biến thông thường để miêu tả khoảng thời gian phục hồi kinh tế sau Chiến tranh Thế giới thứ hai ở các nước phương Tây phát triển.
|
Chúng ta sẽ không bao giờ có vinh hạnh để thế giới có thể quay trở lại “30 năm vinh quang”*. Đó đã là một phần của giấc mơ thành kính và của một thời kỳ chuyển tiếp đặc biệt, khi chủ nghĩa tư bản đang được xây dựng lại.
